Nie wierzysz w siebie? – sprawdź jakie są przyczyny niskiego poczucia własnej wartości
Zaniżone poczucie własnej wartości czy inaczej mówiąc niska samoocena to problem zgłaszany przez bardzo wielu Klientów gabinetów psychoterapeutycznych. Stwierdzenia typu „inni mi mówią, że w czymś jestem naprawdę dobra, a ja i tak mam poczucie, że to wszystko puste słowa, że jestem do niczego” psycholodzy słyszą niemal na co dzień.
„Zdolna, ładna, mądra i … nieszczęśliwa z brakiem wiary w siebie”
Wiara w siebie u niektórych osób jest odwrotnie proporcjonalna do tego, co sobą reprezentują, co osiągnęły, jaki mają potencjał. Pamiętam spotkanie z atrakcyjną trzydziestokilkuletnią kobietą po dwóch kierunkach studiów, robiąca karierę w kancelarii prawniczej, dobrze zarabiającą, która z drżącym głosem mówiła, że to co ma w życiu nie jest jej zasługą, jest właściwie dziełem przypadku i z pewnością za chwilę cały świat zobaczy jaka jest beznadziejna. Jej słowa utkwiły mi szczególnie w pamięci, bo z jednej strony były bardzo niespójne z wizerunkiem tej osoby, a jednocześnie brzmiały boleśnie prawdziwe. Brak wiary w siebie jest bardzo „demokratyczny” – dotyczy ludzi w różnym wieku, na różnych stanowiskach, w równym stopniu kobiety i mężczyzn.
Toksyczne komunikaty powodujące niską samoocenę
Osobom z niską samooceną wpojono w dzieciństwie negatywne komunikaty. Czasem w postaci czystych słownych przekazów typu „Jak się za coś zabierzesz to nigdy nic dobrego nie wyjdzie” czy „Jesteś do niczego” ale czasem poprzez taki sposób traktowania dziecka, że czuło się bezwartościowe, mało ważne, niedoceniane. Negatywne komunikaty mają destrukcyjną moc, są jak wgrane w umysł informacje, które uaktywniają się często w najmniej oczekiwanych sytuacjach, nawet wtedy gdy dorosła już osoba powinna doceniać się i radować osiągnięciami. Warto przyjrzeć się własnemu dzieciństwu i zrozumieć mechanizm wypaczonego, nieadekwatnego widzenia siebie. Wiedza i zrozumienie przyczyny pomaga wyposażyć w narzędzia radzenia sobie z tym problemem.
Zaniedbanie potrzeb emocjonalnych dziecka
„Jako dziecko miałem poczucie, że jestem niewidzialny. Inni ludzie byli ważniejsi, dla mnie rodzice nie mieli czasu, zawsze tylko –nie przeszkadzaj, nie teraz, potem. Czułem się czasem jak emocjonalny sierota, pomimo, że miałem rodziców i dobre warunki materialne”. Ignorowanie potrzeb dziecka to najmocniejszy sygnał jaki można dać dziecku z informacją, że jest bezwartościowe. Z zaspokajaniem potrzeb egzystencjalnych najczęściej nie ma problemu (bywa, że dzieci mają nadmiar rzeczy materialnych), gorzej jeżeli chodzi o potrzeby emocjonalne. Podstawową potrzebą dziecka jest miłość rodziców wyrażana akceptacją, bliskością, docenianiem jego osiągnięć, dawaniem poczucia, że jest ważne. Dziecko niekochane czuje się złe, i dlatego, według małego człowieka, rodzice nie darzą go uczuciem i zaniedbują. Bez względu na stopień skrzywdzenia dziecko nie jest w stanie obarczyć winą rodziców, raczej szuka defektu w sobie. Przekonania łączące się z zaniedbaniem emocjonalnym: „Nie zasługuję na miłość”, „Nie liczę się”, „Jestem nic nie wart”.
Wygórowane wymagania wobec dziecka
„Moim rodzicom zawsze było mało. Musiałam przynosić same piątki, brać udział w olimpiadach, pójść na wybrane przez nich studia. Jak któryś z ich planów nie został spełniony zaczynały się wypominania, złośliwości”.
Rodzice stawiający dziecku nadmierne wymagania co do osiągnięć, zachowania, moralności wywierają na dziecko ogromną presję. Dziecko zapomina o swoich potrzebach, przyjemnościach, własnych planach – wszystko aby zadowolić matkę lub ojca. Jeżeli dziecko nie jest w stanie spełnić tych oczekiwań najczęściej pojawia się kara -rodzice nie kryją swojego rozczarowania, czują się urażeni brakiem efektów, a dziecko czuje się odpowiedzialne za ich zły nastrój. Nadmierna presja najbliższych i brak miejsca na uwzględnienie możliwości dziecka obniżają wiarę w siebie – człowiek przestaje słuchać siebie, a koncentruje się na spełnianiu oczekiwań innych ludzi. Przekonania które funkcjonują w związku z niemożnością sprostania wygórowanym standardom: „Mogę liczyć na uznanie, gdy spełniam oczekiwania innych”, „Nic mi się nie udaje”.
Wewnętrzny krytyk zaniża poczucie własnej wartości
„Ojciec krytykował mnie za wszystko. Wszystko co robiłem było nie takie jak sobie wymyślił. Wg niego nawet na świadectwie z czerwonym paskiem mogłem mieć lepsze oceny”.
Nie ma nic bardziej obniżającego samoocenę jak ciągła krytyka szczególnie ze strony najbliższych. Krytyczne słowa zostają utrwalone w psychice człowieka nawet na całe życie. Jeżeli dziecko jest notorycznie krytykowane uwewnętrznia te komunikaty i zaczyna traktować jako rzeczywiste przekonania o sobie samym. Aby przejąć nad nimi kontrolę należy skontaktować się ze swoim wewnętrznym krytykiem – głosem strofującego rodzica – i podjąć z nim dialog. Uświadomienie sobie, że toksyczne przekonania to wizja rodzica pozwala na zbuntowanie się przeciwko nim. Osoby strofowane i ganione często myślą o sobie: „Do niczego się nie nadaję”, „Nigdy nic nie osiągnę”, „Nie jestem wystarczająco dobry”.
Traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa
„Moje wspomnienia z dzieciństwa to ciągłe awantury, krzyki, alkoholowe libacje. Byłem świadkiem jak rodzice stosowali na sobie przemoc, nie raz sam obrywałem. Pamiętam jak kiedyś cała noc spędziłem w szafie, aby się ukryć przed agresywnym ojcem”.
Dziecko doznające krzywdy i nie ochronione przez dorosłych nosi w sobie przekonanie, że nie zasłużyło na opiekę i to co go spotyka jest karą. Obowiązkiem rodziców jest dziecko szanować i bronić przed sytuacjami godzącymi w jego dobrostan. Gdy dziecko jest ofiarą przemocy (psychicznej bądź fizycznej), jest świadkiem agresji rodziców w stosunku do siebie, jest nadużywane, wykorzystywane do rzeczy niezgodnych z jego wiekiem to automatycznie wiara w swoje sprawstwo jest drastycznie maleje. Dzieci gnębione przez bliskich, bite, obrażane, będące świadkiem alkoholowych awantur mają bardzo złe przekonanie o sobie, które utrzymuje się nawet wtedy, gdy od traumatycznych doświadczeń minęły lata. Przekonania, które są związane z doświadczoną traumą: „Jestem słaby i nie poradzę sobie”, „Zasługuję na karę”, „Nie zasługuję na dobre rzeczy w życiu”.
Psycholog Warszawa radzi – doceń własną wartość
Dobrze jest poznać przyczyny dla których nie wierzy się w siebie i mimo posiadanego potencjału i osiągnięć wciąż ma się o sobie złe zdanie. Wiedza o tym, dlaczego nie doceniamy swojej wartości i kto jest rzeczywiście za to odpowiedzialny uwalnia od obwiniania siebie za pielęgnowanie negatywnego obrazu własnej osoby. Urealnienie dzieciństwa, czyli zobaczenie go takim jakie było bez wybielania rodziców, przepracowanie traum , rozprawienie się z wewnętrznym krytykiem to pierwszy krok do zobaczenia siebie pozytywnie. Samodzielne rozprawienie się z demonami z przeszłości jest niezwykle trudne, dlatego warto skierować się po pomoc. Psychoterapia polegająca na przepracowaniu negatywnie kształtujących wspomnień i następnie docenieniu własnego potencjału, zasobów i osiągnięć daje bardzo dobre efekty.
Artykuł napisała Agnieszka Szafrańska – Romanów – psycholog i psychoterapeuta w Centrum Probalans.
Zachęcamy do zapoznania się z naszym zespołem specjalistów.