Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że z problemami psychicznymi boryka się ok. 15% populacji. Biorąc pod uwagę tylko dorosłych Polaków to daje liczbę ponad 4 mln osób, jeżeli dołączymy dzieci i młodzież ilość ta może sięgać nawet 6 milionów obywateli naszego kraju. Natomiast Główny Urząd Statystyczny podaje, że z pomocy psychologicznej korzysta jedynie 1,5 mln osób, co oznacza, że 75% potrzebujących fachowej interwencji zostaje samych z depresją, napadami lęku, zaburzeniami odżywiania i wieloma innymi problemami w zaradzeniu którym skutecznie może pomóc psycholog, psychoterapeuta czy psychiatra. W innych wysokorozwiniętych krajach po fachowe wsparcie sięga nawet 10 % społeczeństwa, w Polsce pomimo optymistycznych wzrostów mamy 4% zainteresowanie pomocą psychologiczną. Nasuwa się pytanie dlaczego w porównaniu z innymi krajami ta statystyka jest niska i co można zrobić aby to zmienić?
Wstyd, lęk, obawa przed stygmatyzacją
Część osób odkłada wizytę u psychologa, bo po prostu boi się i wstydzi wizyty u specjalisty zajmującego się leczeniem psychiki. Wciąż wśród wielu ludzi pokutuje bardzo nieprawdziwe twierdzenie, że psycholog czy psychiatra jest wyłącznie dla pacjentów psychicznie chorych, a wyobraźnia podsuwa obrazy rodem z „Lotu nad kukułczym gniazdem”. Takie myślenie potęguje lęk przed skorzystaniem z pomocy i jednocześnie stygmatyzuje osoby z chorobą psychiczną. Tymczasem pacjenci wymagający leczenia szpitalnego stanowią niewielki odsetek w stosunku do ogólnej liczby wymagających pomocy psychologicznej i psychiatrycznej, a dla większości osób w wyjściu z nerwicy, depresji, zaburzeń lękowych pomaga psychoterapia czasem wspomagana farmakologią. Właśnie dzięki możliwości skorzystania z psychoterapii, wizyt u psychiatry osoby w kryzysie psychicznym mogą na powrót normalnie funkcjonować.
„Obnażenie swoich problemów to słabość”
„Problemy to się rozwiązuje, a nie mówi o nich obcym” – taką opinię ma wciąż spora część Polaków. Według nich rozmawianie z psychologiem o kłopotach, bolączkach to słabość. Chłopcy wciąż zbyt często wychowywani są w podejściu, że emocje przeszkadzają, a przez życie trzeba iść przepychając się łokciami. Efekty takiego myślenia widać niestety w liczbach – na swoje życie targa się ponad 3 razy więcej mężczyzn niż kobiet. Zamiast leczyć depresję uciekają się do dramatycznych w skutkach rozwiązań lub sięgają po alkohol czy inne używki. Kobiety są bardziej otwarte na pomoc, częściej szukają wsparcia u psychologa czy psychoterapeuty, częściej decydują się na długoterminową psychoterapię i w o wiele mniejszym stopniu poczytują to jako wstyd lub słabość. Gdyby Panowie brali lepszy przykład ze swoich żon, partnerek, koleżanek to mielibyśmy mniej tragedii.
Stereotypowe postrzeganie terapii psychologa
Jeżeli w filmach przedstawiających lata 50-te w USA pojawia się wątek psychoterapii, ukazuje się nam obrazek leżącego na kozetce wpatrzonego w ścianę pacjenta opowiadającego o swoich problemach, a za jego głową zadumany wręcz znudzony psychoterapeuta z rzadka rzucający lakoniczny komentarz. To wypaczone wyobrażenie psychoterapii psychoanalitycznej, która z współczesną psychoterapią ma niewiele wspólnego. Nurty terapeutyczne ewoluowały i dziś do najpopularniejszych należą: psychoterapia behawioralno-poznawcza, w tym psychoterapia schematów, psychodynamiczna, systemowa, czy czerpiąca ze wszystkich nurtów – psychoterapia integratywna. W każdym z podejść psychoterapeutycznych najważniejsze jest nawiązanie relacji z klientem/pacjentem, bazującej na zaufaniu, empatii i autentyczności. Kozetki odeszły do lamusa a zastąpiły je wygodne fotele i siedzący naprzeciwko siebie psychoterapeuta i klient. Nowoczesna psychoterapia to rozmowa która leczy, pomaga pacjentowi lepiej zrozumieć swój problem, tchnąć w niego optymizm i większą wiarę w swoje możliwości.
Brak wiary w skuteczność
Wiele osób nie wierzy w pomoc psychologiczną. Niekiedy łatwiej im sięgnąć po leki od psychiatry niż zdecydować się na psychoterapię pomagającą dotrzeć do sedna problemu psychologicznego. Tymczasem psychoterapia jest uznaną przez Światową Organizację Zdrowia metodą leczenia zaburzeń psychicznych. Choć psychoterapia nie czyni cudów, a psycholog nie sprawi, że człowiek z depresyjnego malkontenta stanie się szczęśliwym optymistą to może sprawić, że korzystający z terapii będzie lepiej rozumiał swój problem, będzie wiedział, jak radzić sobie z negatywnymi myślami i trudnymi emocjami i w efekcie poczuje się szczęśliwszy. Badania pokazują, że psychoterapia (niezależnie czy będzie to psychoterapia behawioralno-poznawcza, psychoterapia schematu, psychoterapia Gestalt, systemowa czy integratywna) jest skuteczna nawet w 80%. Psychoterapia nie jest metodą „czarodziejskiej różdżki” ale daje dużą szansę na lepsze i zdrowsze życie.
Trudności w dotarciu do specjalisty od psychoterapii
Korzystanie z centrów terapii możliwe jest w dużych miastach. W mniejszych miejscowościach dostępność do psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry jest mocno ograniczona czy wręcz niemożliwa. Psychoterapia wymaga od pacjenta wytrwałości– wizyty powinny odbywać się regularnie najlepiej co tydzień, a cały proces trwać powinien od kilku do kilkunastu miesięcy. Jeżeli do ośrodka psychoterapii trzeba dojechać kilkadziesiąt kilometrów to łatwo o zniechęcenie i porzucenie terapii przed jej ukończeniem. Dodatkowym czynnikiem utrudniającym podjęcie decyzji o terapii i uczestniczenie w procesie terapeutycznym są koszty psychoterapii. Leczenie depresji, nerwic, zaburzeń lękowych, zaburzeń, osobowości, zaburzeń odżywiania i wielu innych problemów natury psychicznej jest oczywiście możliwe w ramach funduszu zdrowia, ale czas oczekiwania na psychoterapię nieodpłatną wynosi minimum kilka miesięcy. W efekcie osoby cierpiące korzystają z prywatnej opieki psychologicznej co sprawia, że nie każdy potrzebujący otrzyma właściwe leczenie.
Jak to zmienić?
Jak zachęcić ludzi do szukania konstruktywnych rozwiązań gdy wpadną w kryzys psychologiczny? Przede wszystkim edukować i przekonywać, że korzystanie z wizyt u psychologa nie świadczy o chorobie drążącej społeczeństwo, ale zdrowym podejściu do swojego życia. Na każdym jego etapie mogą zdarzyć się sytuacje, które wymagają specjalistycznego wsparcia w obszarze problemów zdrowotnych ale i osobistych. Dlatego do dyspozycji pacjentów jest psycholog dziecięcy, psycholog młodzieży, psycholog pracujący w ramach psychoterapii małżeństw/psychoterapii par, psycholog-doradca zawodowy.