Narcyzm (ang. Narcissistic Personality Disorder-NPD) – to zaburzenie osobowości objawiające się m.in:
-wyolbrzymioną samooceną
-poczuciem wyższości i uprzywilejowania
-problemami z empatią
-potrzebą uwagi, podziwu i atencji
-przekonaniem o własnej wyjątkowości
-posiadaniem nieuzasadnionych oczekiwań
-brakiem tolerancji i zrozumienia wobec innych
Osobowość narcystyczna występuje u od 1% do 2% populacji, według badań częściej dotyka mężczyzn.
Diagnozuje się jedynie osoby dorosłe, ponieważ w trakcie rozwoju dzieci i nastolatków, poszczególne zachowania mogą być częścią prawidłowego procesu.
Podstawowym problemem przy NPD jest niskie poczucie własnej wartości, które osoba chora maskuje całkowicie odwrotnym zachowaniem. Nawiązując do naszego wcześniejszego artykułu o stylach przywiązania, w tym przypadku również możemy określić, w jaki sposób osoba cierpiąca na to zaburzenie osobowości była przywiązana w dzieciństwie. Jest to styl unikający, o którym więcej można przeczytać w artykule https://centrum-probalans.pl/poznaj-swoj-styl-przywiazania-i-dowiedz-sie-kiedy-warto-zglosic-sie-na-psychoterapie/
Narcyzowi towarzyszy silne poczucie wyższości, odczuwa i okazuje emocje na bardzo płytkim poziomie. Relacje międzyludzkie, które tworzy są chaotyczne, niestabilne, przepełnione zazdrością i nadmierną potrzebą kontroli. W centrum zainteresowań osoby cierpiącej na NPD jest ona sama, często widzi wszystko zero-jedynkowo, nie dopuszcza do siebie innych, logicznych rozwiązań.
Jakie są przyczyny narcyzmu?
Nie do końca znane są bezpośrednie źródła tego problemu, natomiast z badań wynika, że duże znaczenie mają prawdopodobnie:
– geny, na co wskazują liczne badania przeprowadzone na bliźniętach
-środowisko w jakim człowiek zostaje wychowany- szczególnie, kiedy rodzice uważają dziecko za „pępek świata”, spełniają wszystkie jego zachcianki lub przeciwnie, kiedy rodzice są nadmiernie restrykcyjni i kontrolujący.
-w ostatnich czasach kluczową rolę odgrywają także media społecznościowe, w których ludzie mają nieograniczoną możliwość autopromocji i ukazania siebie z jak najlepszej strony
Rodzaje narcystycznej przemocy- przykłady
Osoby cierpiące na NPD często cechują się używaniem przemocy psychicznej wobec innych, są to m.in:
Gaslighting- gaszenie
To „wysublimowana” forma przemocy psychicznej polegająca na świadomym manipulowaniu faktami, zaprzeczaniu, kłamaniu i przekonywaniu ofiary do postrzegania rzeczywistości w sposób zgodny z własną wizją. Osoba doświadczająca gaslightingu traci zaufanie do samej siebie, umiejętności rzeczywistej oceny sytuacji, zaczyna wierzyć w ciągłe podważanie jej odczuć i spostrzeżeń.
Więcej informacji na temat Gaslightingu oraz sposobów radzenia sobie z tą formą przemocy, można znaleźć w poniższym artykule:
https://centrum-probalans.pl/gaslighting-przemoc-w-bialych-rekawiczkach/
Cisza jako kara
Karanie ciszą to kolejna forma przemocy psychicznej, powszechnie stosowana przez osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości.
Forma ta polega na tym, że kiedy narcyz jest obrażony jego odpowiedzią jest milczenie i ignorowanie ofiary, nawet w przypadku zainicjowania przez nią interakcji. Zachowanie to często nie ma żadnych podstaw, ofiara nie zrobiła nic złego, a mimo to sama musi znaleźć odpowiedź „co złego zrobił/a, dlaczego dana osoba tak się zachowuje?” Ofiara czuje się pominięta, jej emocje i zdanie nie mają w tym momencie żadnego znaczenia, to narcyz wyznacza, kiedy ofiara może się odezwać, dzieje się to zazwyczaj, kiedy ofiara okaże skruchę i przeprosi oprawcę. To jedna z ulubionych metod przemocy narcyza, ponieważ sprawia, że jest on jest w centrum uwagi.
Projekcja
W psychologii projekcja to jeden z mechanizmów obronnych, który polega na przypisywaniu własnych uczuć, zachowań i poglądów, zazwyczaj negatywnych innym osobom.
Narcyz nie radzi sobie z własnymi uczuciami i emocjami, często rzucając w twoją stronę oskarżenia i wnioski, tak naprawdę opisuje samego siebie. Osoba cierpiąca na narcystyczne zaburzenie osobowości nie jest w stanie przyznać się przed samą sobą do błędu i powiedzieć na głos, że wcale nie jest doskonała, dlatego wszystkie, własne niekorzystne przerzuca na swoją ofiarę.
Hoovering- „wciąganie”
Jest zjawiskiem występującym w relacjach z osobą cierpiącą na NPD. To świadome działanie mające na celu odzyskanie byłego partnera (kiedy ten znalazł wcześniej siły, aby „wyrwać się” z toksycznego, wyniszczającego związku). Polega na:
– „zasypywaniu” komplementami, wiadomościami i prezentami
– prowokowaniem ciągłych rozmów
– obietnicami odnośnie zmiany zachowania
– wmawianiem drugiej stronie, że związek tak naprawdę nigdy się nie zakończył
– przeprosinach i oświadczeniach o potrzebie posiadania byłego partnera w swoim życiu
Kto i w jaki sposób diagnozuje narcystyczne zaburzenie osobowości?
Diagnozą narcyzmu zajmuje się psycholog lub psychiatra. Specjalista robi to biorąc pod uwagę wszystkie kryteria diagnostyczne zaburzeń osobowości DSM-5, poprzez szczegółowy wywiad, obserwację pacjenta lub testy.
Jak sobie radzić?
Pomocne mogą okazać się wszelkie działania pozwalające spojrzeć na własne zachowanie z innej perspektywy, przede wszystkim odpowiednio dobrana psychoterapia w specjalistycznym gabinecie takim jak Centrum probalans, gdzie pacjent pozna różne ćwiczenia np. na budowę empatii oraz nauczy się określać i kontrolować własne emocje. Psychoterapia narcystycznego zaburzenia osobowości jest uzależniona w ogromnej mierze od motywacji pacjenta, a ta w przypadku narcyza jest bardzo chwiejna. Jeżeli uda się narcyzowi zaufać psychoterapeucie i zbudować więź psychoterapeutyczną jest szansa na przepracowanie problemów.
Autorka: Agnieszka Brzostowska