Zaburzenia lękowe – przyczyny, objawy i sposoby leczenia nerwicy

Zaburzenia nerwicowe są aktualnie jednym z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych – objawy nerwicy dotyczą zarówno sfery psychicznej, jak i również są przyczyną silnych objawów cielesnych (tzw. objawy somatyczne). To zaburzenie psychiczne (określane również jako inaczej nerwica lękowa) bardzo często jest diagnozowane zbyt późno, co prowadzi do nasilenia lęków samych w sobie i utrudnienia życia osób doświadczających problemu. U pacjentów może odmienny być zarówno przebieg choroby, jak i również nasilenie poszczególnych objawów. Diagnostyką zaburzeń nerwicowych zajmuje się lekarz psychiatra. Bardzo często osoby z nerwicą początkowo zgłaszają się do lekarza rodzinnego z licznymi objawami ze strony ciała – potwierdzenie diagnozy zaburzenia psychicznego wymaga wykluczenia innych jednostek chorobowych. Co więcej, objawy nerwicy różnicuje się z innymi zaburzeniami psychicznymi, jak również z chorobami tarczycy czy innymi schorzeniami somatycznymi. W rozpoznaniu bierze się również pod uwagę jak bardzo zaburzone jest codzienne funkcjonowanie pacjenta, a także to, w jakich sytuacjach objawy choroby u danej osoby ulegają nasileniu bądź zmniejszeniu. Na chwilę obecną przyczyny nerwicy nie są do końca poznane – przyjmuje się, że niezbędne jest zaistnienie co najmniej kilku czynników, aby powstało zaburzenie psychiczne nerwicowe.

Wśród głównych metod leczenie nerwicy wyróżnia się przede wszystkim farmakoterapię (czyli dopasowane leki mające na celu zmniejszenie poziomu odczuwanego lęku) oraz psychoterapię. Warto jednak mieć na względzie, że choć leczenie nerwicy jest możliwe to jednak jest to proces bardzo długotrwały i wymagający. Oczywiste jest, że nieleczone zaburzenia nerwicowe z czasem mogą skutkować koniecznością hospitalizacji w szpitalu psychiatrycznym, a także dawać dodatkowe objawy wpływające negatywne na funkcjonowanie człowieka, jak chociażby zaburzenia pamięci. Dodatkowo objawy somatyczne nerwicy są na tyle uciążliwe, że uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie (w pracy, w domu, w życiu osobistym etc.). Warto więc w przypadku zauważenia u siebie cech mogących wskazywać na jakiekolwiek zaburzenie psychiczne jak najszybciej zgłosić się na konsultację do lekarza rodzinnego bądź lekarza psychiatry.

Czym są zaburzenia nerwicowe?

Zaburzenia nerwicowe jak już zostało to wspomniane są jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń psychicznych. Szacuje się, że na zaburzenia lękowe może cierpieć nawet kilka milionów Polaków. Sprzyja temu nie tylko pogłębienie wiedzy na temat choroby oraz szersze możliwości diagnostyki zaburzeń nerwicowych (a co za tym idzie również samoświadomość pacjentów na temat ogólnie zaburzeń psychicznych), ale również stres, presja kariery czy liczba bodźców docierających do przeciętnego człowieka każdego dnia.

Nerwica to problem natury psychicznej znany ludzkości już od wielu styleci – o którym mówił już Hipokrates wprowadzając pojęcie histerii. Zaburzenia nerwicowe w przeszłości były określane jako domena głónie kobiet. Natomiast współcześnie pojęcie histerii nie jest już praktycznie w ogóle używane i przede wszystkim zaburzenia lękowej i objawy nerwicy nie mają podziału na płeć – choć szacuje się, że na ten rodzaj zaburzeń psychicznych chorują znacznie częściej kobiety.

Zaburzenia nerwicowe dotycząca patologicznych zmian w funkcjonowaniu człowieka pod kątem psychicznym, emocjonalnym i fizycznym, które nie mają wyjaśnienia w somatyce organizmu. Z czasem objawy somatyczne zaburzeń nerwicowych stają się tak dotkliwe, że człowiek nie jest w stanie prowadzić normalnego życia co znów prowadzi do zwiększenia poziomu odczuwanego stresu i niepokoju, a za co tym idzie – zaburzenia lękowe coraz bardziej się nasilają (tzw. mechanizm błędnego koła).

Przyczyny zaburzeń lękowych

Nie ma jednorodnej i konkretnej przyczyny nerwicy i powstawania zaburzeń nerwicowych. Współczesna psychiatria i psychologia wśród przyczyn zaburzeń lękowych upatruje między innymi urazy psychiczne, narażenie na długotrwały i ciężki stres, podatność genetyczną na zaburzenia psychiczne, brak wsparcia społecznego i wystarczającej sieci rodzinnej czy trudne sytuacje życiowe. Mówi się o tym, że zaburzenia lękowe biorą się również z pewnych deficytów bądź niedoskonałości układu nerwowego. Pewne jest, że do zaburzeń nerwicowych predysponują niewystarczające umiejętności efektywnego radzenia sobie z napięciem czy stresem, a także (w myśl ujęcia psychoterapii psychodynamicznej) nierozwiązane konflikty wewnętrzne na poprzednich etapach życiowych.

Warto jednak pamiętać, że są to jedynie głównie czynniki predysponujące do choroby – nerwica jest poważnym zaburzeniem psychicznym i tak naprawdę może wystąpić u wszystkich, jako reakcja obronna organizmu w mało korzystnych i niesprzyjających warunkach środowiskowych. Wspieranie układu nerwowego w odpowiednie suplementy diety oraz dbanie o swój dobry stan psychofizyczny z pewnością jest jednym z najważniejszych sposobów na minimalizowania szansy na zaburzenia lękowe.

Diagnostyka i objawy nerwicy

Jak już zostało to wspomniane objawy zaburzeń lękowych przybierają różnorodna postać. Najczęściej wśród objawów zaburzeń nerwicowych wyróżnia się dwie osie – objawy dotyczące sfery funkcjonowania emocjonalnego i psychicznego, a także objawy somatyczne, które z reguły u większości pacjentów pojawiają się jako pierwsze. Początkowo więc diagnostyka opiera się na szczegółowym wywiadzie dotyczącym stanu zdrowia i wykluczeniu wszelkich nieprawidłowości fizycznych – dopiero po diagnostyce różnicowej można z całą pewnością stwierdzić, że problem tkwi w psychice pacjenta oraz rozpoznać, że jest to nerwica lękowa i kolejno wdrożyć odpowiednie postępowanie. Bardzo często do lekarza rodzinnego pacjent zgłasza się i jako przyczynę wizyty podaje przewlekłe bóle głowy – dopiero z czasem okazuje się, że tak naprawdę cierpi na uporczywe bóle psychogenne. Znacząca większość zaburzeń nerwicowych wymaga leczenia zarówno farmakologicznego, jak i przede wszystkim oddziaływań terapeutycznych i psychoedukacyjnych. Niestety szacuje się, że zaburzenia lękowe mają tendencję do nawrotów i przebiegają z okresami remisji bądź zaostrzeń. W niektórych badaniach wskazuje się, że silna nerwica może prowadzić do mało specyficznego obrazu objawów, jak chociażby dysocjacyjne zaburzenia ruchu.

Objawy somatyczne nerwicy i objawy psychologiczne zaburzeń lękowych

Wśród somatycznych objawów zaburzeń nerwicowych wymienić można między innymi:

• zawroty głowy;
• bóle głowy, migreny;
• bóle umiejscowione najczęściej w klatce piersiowej, a także bóle kręgosłupa;
• bóle brzucha i inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego;
• uczucia związane z poszczególnymi częściami ciała – kołatania serca, zaburzenia czucia, zwiększone bądź zmniejszone napięcie mięśni, objawy dotyczące cierpnięcia czy drętwienia kończyn, sztywność mięśni;
• zaburzenia seksualne (w tym impotencja czy spadek libido);
• nadciśnienie;
• przyspieszone bicie serca – tzw. tachykardia.
• uderzenia gorąca, omdlenia czy nawet utraty przytomności.

Choć nerwica lękowa to schorzenie psychiatryczne czasami objawy psychiczne są znacznie mniej nasilone od objawów czysto somatycznych – pacjentowi ciężej jest opisać problemy natury psychologicznej, aniżeli chociażby dolegliwości ze strony układu pokarmowego, co może wynikać z niewiedzy, stresu przed stygmatyzacją czy brakiem zrozumienia, a także niedostatecznym wglądem w stan zdrowia.

Psychologiczne objawy nerwicy i zaburzeń nerwicowych:

• nieuzasadniony lęk – często o silnym bądź bardzo silnym nasileniu;
• zaburzenia pamięci;
• uczucie niepokoju,
• zaburzenia snu;
• zaburzenia obsesyjno – kompulsywne;
• zmienność nastroju;
• bezsenność bądź inne zaburzenia snu;
• trudności poznawcze przebiegające z zaburzeniami koncentracji itd.;
• utrata czucia zmysłowego.

Z zaburzeniami nerwicowymi warto różnicować inne jednostki chorobowe, dlatego też niezbędne jest holistyczne podejście do problemu i współpraca lekarza z pacjentem dotycząca wnikliwości w diagnozie, a także odpowiedniego interpretowania danych medycznych (na przykład zwykłe bóle głowy mogą wskazywać zarówno na problemy neurologiczne, jak i w przypadku nasilenia objawów w stresie być wskazówką co do zaburzeń nerwicowych). To, że nerwica objawy daje bardzo różne jest niewątpliwe sporym utrudnieniem dla lekarzy.

Zaburzenia lękowe – rodzaje

Choć aktualnie w myśl uaktualnionych systemów diagnostycznych (DSM czy ICD) powoli odchodzi się od określenia „nerwica” to psychiatrzy nadal bardzo często posługują się tego typu nazewnictwem. Wynika to przede wszystkim z faktu, że takie nazwy są zrozumiałe dla większości pacjentów i wygodne w użytkowaniu. Do najpopularniejszych rodzajów zaburzeń lękowych jeśli chodzi o charakterystyczne objawy nerwicy należy wymienić między innymi:

• nerwicę natręctw – charakterystyczne są zaburzenia obsesyjno – kompulsywne, dotyczące zarówno myśli, jak i powtarzalnych czynności takich jak chociażby mycie rąk, sprawdzanie, czy zostały zamknięte zamki w drzwiach itd.;
• nerwicę depresyjna – głównym jej objawem jest obniżenie nastroju i myśli rezygnacyjne, objawy nerwicy mogą być nasilone podobnie jak w depresji;
• nerwica lękowa (zaburzenia lękowe uogólnione) – w której występują głównie nieokreślone napady lęku oraz niepokoju.

Warto pamiętać, że zaburzenie lękowe nie musi przebiegać u każdego pacjenta tak samo. Co więcej – objawy nerwicy mogą ulegać raz mniejszemu, raz zwiększonego nasileniu – w zależności od sytuacji życiowej. Pacjenci stosują także bardzo często własne nazewnictwo, które określa charakterystyczne objawy nerwicy – dotyczy to chociażby tzw. nerwicy żołądka czy objawów określanych jako nerwicę serca.

Sposoby leczenia zaburzeń nerwicowych

Leczenie zaburzeń lękowych bardzo często odbywa się przy współpracy lekarza psychiatry oraz psychologa bądź psychoterapeuty. Proces leczenia obejmuje między innymi charakterystyczny przebieg choroby i ma na celu stworzenie kompleksowych warunków dla pacjenta w walce z lękami oraz jeśli chodzi o dolegliwości cielesne (somatyczne). Niestety zaburzenia lękowe oraz objawy nerwicy wymagają zazwyczaj długotrwałych oddziaływań terapeutycznych. Liczne badania wskazują, że największe szansę na powodzenie i minimalizowanie ryzyka nawrotów ma terapia wraz z leczeniem farmakologicznym.

Podstawowym sposobem leczenia zaburzeń nerwicowych jest psychoterapia. Obejmuje ona zarówno naukę pacjenta, w jaki sposób poradzić sobie z dolegliwościami jeśli chodzi o objawy psychiczne, ale również proces zmian przekonań na temat spraw codziennych, jak i radzenia sobie z lękiem. Terapeuta wspólnie z pacjentem pracuje nad powstawaniem nowych, bardziej efektywnych sposobów radzenia sobie ze stresem. Bardzo często psychoterapeuta wprowadza w życie pacjenta z zaburzeniami nerwicowymi relaksację czy treningi asertywności bądź wdzięczności, które mają na celu przede wszystkim zmniejszenie poziomu odczuwanego stresu i niepokoju, a co za tym idzie sprawienie, że objawy nerwicy będą nieco mniej odczuwalne w codziennym funkcjonowaniu.

Dzięki temu zaburzenia przeżywania oraz inne zaburzenia występujące w nerwicy (jak chociażby zaburzenia adaptacyjne polegającego na trudności w odnalezieniu się i dostosowaniu się do nowych warunków życiowych) ulegają stopniowemu „przepracowaniu” i wyciszeniu. Dodatkowo niekiedy psychoterapię wspomaga również porzucenie szkodliwych oddziaływań, wartości czy sytuacji – terapeuta może więc zasugerować pacjentowi konieczność przemyślenia zmiany pracy na mniej wymagającą czy oderwania się od toksycznych relacji bądź więzi rodzinnych. Warto pamiętać, że w leczeniu nerwicy bardzo ważną rolę odgrywa wstrzemięźliwość od substancji psychoaktywnych, które mogą nasilać objawy nerwicy oraz inne objawy choroby. Pacjenci, którzy chorują na nerwicę lękową wskazują, że bardzo ważną rolę w powrocie do zdrowia odgrywa wsparcie rodzinne osób bliskich.

U części pacjentów z zaburzeniami lękowymi niezbędna jest również farmakoterapia, której głównym celem jest złagodzenie objawów nerwicy i zwiększenie komfortu życia pacjenta. Odgrywa to bardzo ważną rolę w procesie terapeutycznym, gdyż pacjent mocno pogrążonymi w doznawanych objawach nie jest w stanie pracować z psychoterapeutą bądź psychologiem na swoich lękach oraz trudnościach. W leczeniu farmakologicznym wykorzystuje się szerokie spektrum działania leków psychiatrycznych, takich jak chociażby jak SSRI (wpływające na metabolizm serotoniny), a także innych leków odpowiedzialnych za transmisję i metabolizm hormonów i neuroprzekaźników w mózgu, pozwalające wyeliminować dodatkowe objawy – jak na przykład zaburzenia depresyjne.

Po więcej informacji zapraszamy na stronę Centrum probalans – Psycholog Warszawa.