Niezdrowa relacja z jedzeniem najczęściej objawia się pod postacią zaburzeń odżywiania. Czym one są i jak je dostrzec?
Osoba cierpiąca na zaburzenia odżywiania odczuwa albo silną potrzebę redukcji ilości przyjmowanego pokarmu albo nadmiernego objadania się. Dodatkowo pojawia się uczucie silnego niezadowolenia z własnej wagi i ogólnego wyglądu oraz labilność emocjonalna.
Co jest przyczyną powstawania zaburzeń odżywania?
Nie jest do końca jasne, jaka jest przyczyna zaburzeń odżywiania. Wpływ na ten problem mają czynniki psychologiczne, środowiskowe, genetyczne czy też rodzinne. U osób z obniżonym poczuciem własnej wartości i problemami z samooceną utrata masy ciała i chęć nadmiernego wpływania na swój wygląd może wiązać się z chęcią uzyskania poczucia kontroli nad własnym życiem. Zaburzeniami odżywiania dotknięte są głównie dziewczęta i kobiety. U mężczyzn problem ten może występować, ale w dużo mniejszym stopniu i dotyczy głównie kompulsywnego objadania się prowadzącego do otyłości.
Wyróżnia się dwa główne typy zaburzeń odżywiania: anoreksja i bulimia.
Anoreksja (jadłowstręt psychiczny) charakteryzuje się:
– niechęcią do utrzymania wagi w zakresie normalnym dla wieku i wzrostu
– intensywnym strachem przed przytyciem, zazwyczaj pomimo niedowagi
– zaburzeniami w postrzeganiu obrazu swojego ciała np. w lustrze, co staje się czynnikiem prowadzącym do spadku poczucia własnej wartości, a w konsekwencji nawet do depresji
– zanikiem miesiączki, przede wszystkim w okresie dojrzewania
Można wyróżnić dwa główne początki anoreksji, w wieku 14 lat, co jest związane z wejściem w okres dojrzewania oraz 18 lat, co może być spowodowane z silną potrzebą akceptacji przez rówieśników, chęcią poczucia kontroli nad własnym, przecież już ,,dorosłym” życiem czy ślepym podążaniem za nieistniejącymi, fałszywymi ideałami na co dzień pokazywanymi w social-mediach.
Leczenie jadłowstrętu psychicznego może trwać długi czas i obejmuje nie tylko leczenie żywieniowe, ale także spotkania z psychoterapeutą. Psychoterapia polega nie tylko na pracy z pacjentem, ale również na uświadomieniu i edukowaniu bliskich osoby chorej. Jest to bardzo ważny aspekt, który przede wszystkim pomaga w zrozumieniu przez co przechodzi osoba cierpiąca na anoreksję, co czuje, jak można jej pomóc i wspierać na co dzień. Jeżeli problem dotyczy dziecka można wdrożyć psychoterapię systemową polegająca na pracy z całą rodziną.
Bulimia polega na napadowym spożywaniu nadmiernych ilości pokarmów i pojawiającym się zaraz potem poczuciu winy redukowanym potrzebą uwolnienia się do jedzenia poprzez wymioty lub przeczyszczanie się.
Kryteria wskazujące na bulimię:
– powtarzające się epizody jedzenia w nadmiernych ilościach, którym towarzyszy ciągłe poczucie braku kontroli
– nawracające zachowania redukujące napięcie emocjonalne związane z nadmiernym objadaniem głównie lękiem i poczuciem winy (używanie środków przeczyszczających, wywoływanie wymiotów, poszczenie czy nadmierne ćwiczenia)
– napady jedzenia, pojawiające się ok. 2 razy w tygodniu przez co najmniej 3 miesiące
– ogólne niezadowolenie z wyglądu i rozmiaru własnego ciała
Wyróżnia się dwa typy bulimii: przeczyszczający i nieprzeczyszczający:
– pierwszy z nich charakteryzuje się wywoływaniem przez osobę chorą wymiotów lub nadużywaniem środków przeczyszczających
– drugi typ natomiast objawia się nadmiernymi, wykańczającymi ćwiczeniami lub stosowaniem głodówek.
Specjaliści w leczeniu zaburzeń odżywiania – psycholodzy z Centrum probalans
Leczenie bulimii podobnie jak, wyżej wymienionej anoreksji, powinno obejmować psychoterapię z psychologiem/psychoterapeutą. Specjaliści pracują z osobą chorą, nad właściwym postrzeganiem swojego ciała, przywróceniem prawidłowej samooceny oraz stworzeniem zdrowej relacji z jedzeniem. Pomoc psychoterapeutyczna obejmuje także pracę z emocjami.
Do zaburzeń odżywiania wymagających interwencji psychologa -psychoterapeuty jest binge eating- ,,napadowe objadanie się” i ortoreksja. Podobnie jak w przypadku anoreksji i bulimii przyczyna występowania tych chorób, nie jest bezpośrednio znana, ale pozostawione bez leczenia są bardzo rujnujące życie i mogące powodować problemy somatyczne ale i psychiczne -depresję, zaburzenia lękowe w tym zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.
Napadowe objadanie się polega na sporadycznie występujących, niekontrolowanych epizodach przejadania się. Osoba chora spożywa ogromne ilości jedzenia pomimo uczucia sytości, robi to szybko i niedbale chcąc wcisnąć w siebie jak najwięcej. Po takim epizodzie zazwyczaj chory odczuwa wstyd, zażenowanie, obniżenie nastroju i dyskomfort. W przeciwieństwie do bulimii nie występują zachowania takie jak wywoływanie wymiotów aby pozbyć się spożytego pokarmu, stosowanie środków przeczyszczających czy też nadmierne ćwiczenia. Zaburzenie to prowadzi najczęściej do nadwagi lub otyłości oraz idących za tym problemów sercowo-naczyniowych, nadciśnienia, cukrzycy, wielu nietolerancji pokarmowych. Wiąże się to często z występującymi w następstwie choroby: stanami depresyjnymi, obniżonym poczuciem własnej wartości, brakiem odwagi do nawiązywania kontaktów społecznych, stałym porównywaniem się do innych osób, brakiem wiary w siebie i chęci do zmiany.
Zaburzenia odżywiania czyli Ortoreksja
Ortoreksja natomiast jest obsesją zaliczaną do zaburzeń odżywiania, która polega na nadmiernym kontrolowaniu jakości spożywanego pokarmu oraz wybieraniu jedynie zdrowych i „dietetycznych” produktów. Osoba chora w początkowej fazie wyklucza jedynie niezdrowe, wg. niej szkodliwe produkty ze swojego codziennego jadłospisu np. cukier, tłuste potrawy czy fast-foody. Z czasem natomiast pojawia się obsesyjne myślenie na temat każdego spożywanego posiłku oraz dokładne planowanie z jakich składników będą się one składać. W pewnym momencie ilość spożywanego jedzenie przestaje mieć znaczenie, osoba skupia się jedynie na dokładnym doborze produktów. Dodatkowo osoby cierpiące na ortoreksję często „katują się” nadmiernymi ćwiczeniami fizycznymi, co w ich mniemaniu jest oznaką zdrowego trybu życia.
Obsesja ta prowadzi do występowania niedoborów substancji potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, problemów ze snem, bólu i zawrotów głowy, a w konsekwencji do skrajnego wyniszczenia organizmu. Dodatkowo pojawiają się problemy rodzinne, brak czasu dla bliskich i na samorozwój, spowodowany skupianiem całej uwagi na nadmiernym planowaniu codziennej diety.
Zaburzenia odżywiania mogą powodować problemy z prawidłową pracą serca, problemy układu pokarmowego, suchość skóry, łamliwość włosów i paznokci, schorzenia dziąseł i ubytki zębów. W rezultacie może doprowadzić to do bardzo poważnej wymagającej długotrwałego leczenia choroby, a nawet śmierci. Dlatego tak ważne jest, aby być świadomym powagi tego problemu i w porę rozpocząć pracę nad zmianą myślenia i działania.
Wszystko zaczyna się w głowie
Niestety większość osób, cierpiących na zaburzenia odżywiania nie chce korzystać z pomocy psychologicznej i psychoterapii. Jest to poważny błąd, ponieważ prawie 50% osób zmagających się z tym problemem ma objawy, które wskazują na depresję.
Psychoterapia zaburzeń odżywiania obejmuje: psychoterapię najczęściej w nurcie poznawczo-behawioralnym. Uwzględnia pracę nad własnymi przekonaniami, dotarcie do problemu i skupienie się na możliwych ścieżkach jego rozwiązania. Dzięki wizytom u psychoterapeuty osoba chora, może nauczyć się żyć w zgodzie ze sobą i własnym ciałem, umiejętnie rozpoznawać i przeżywać emocje, budować prawidłowy obraz siebie i pracować nad poczuciem własnej wartości. Psycholog zwraca uwagę przede wszystkim na aspekty, których inni nie są w stanie dostrzec, odkrywa przyczyny, które bezpośrednio wiążą się z zaburzeniami odżywiania. Rozwiązanie tych problemów (złych relacji z rodzicami, trudności w wyrażaniu własnych emocji, braku samoakceptacji, nieradzenia sobie ze złością i agresją, występowanie stanów lękowych i depresyjnych) może być kluczem, do naprawienia niezdrowej relacji z jedzeniem i początkiem tego, aby żyć pełnią życia.
Autorka: Agnieszka Brzostowska
Nasi psycholodzy – psychoterapeuci, którzy Ci pomogą z zaburzeniami odżywiania w Centrum probalans:
Paulina Osienicka, Sylwia Bartczak, Joanna Smogorzewska, Martyna Więckowska,