Prawdopodobnie każdy z nas spotkał się z terminem anoreksji czy bulimii. To jedne z najczęściej występujących zaburzeń odżywiania. Mogą one iść w parze z innymi zaburzeniami psychicznymi. Terminem zaburzeń odżywiania nazywa się niezdrową relację z przyjmowaniem posiłków. Jakie mogą być przyczyny tego stanu i jak możemy leczyć zaburzenia odżywiania?
Czym są zaburzenia odżywiania?
Zaburzenia odżywiania to nic innego, jak rodzaj zaburzeń psychicznych. Problem ten dotyczy sporej grupy osób, w szczególności nastolatków i młodych dorosłych. Niezdrowa relacja z jedzeniem często uważana jest za przejściowy problem, a nawet swego rodzaju fanaberię. Błędne pojmowanie zaburzeń psychicznych wynika z niewiedzy, która może być bardzo krzywdząca dla osób chorych.
Osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania mają patologiczny obraz własnego ciała. Pod tym względem dzisiejszy świat nie jest naszym sprzymierzeńcem. Szczególnie młodzi ludzie narażeni są na problemy natury psychicznej z racji tego, że są na etapie rozwoju, gdzie dochodzi do wielu intensywnych zmian. Ich mózg wciąż dojrzewa; jest chłonny i podatny na bodźce płynące z zewnątrz. Stąd szczególną uwagą należy objąć dzieci i nastolatki. Wczesna reakcja na niepokojące objawy jest w stanie zażegnać problem w zalążku.
Jadłowstręt czy napady objadania się i prowokowanie wymiotów mogą prowadzić do wielu komplikacji. Cierpi na tym zarówno sfera psychiczna, jak i fizyczna. Zaburzenia odżywiania zawsze należy uznać za chorobę potencjalnie zagrażającą zdrowiu, a nawet życiu.
Konieczna jest w takiej sytuacji wizyta u psychologa lub psychoterapeuty. Terapia może ocalić nie tylko zdrowie, ale i życie.
Rodzaje zaburzeń odżywiania
Wśród zaburzeń odżywiania istnieje kilka jednostek chorobowych. Niektóre nich mają podobne mechanizmy działania, a nawet mogą współistnieć. Osoby chore regularnie przechodzą etapy remisji i regresji zaburzeń. Nierzadko dochodzą tu do głosu także inne problemy zdrowotne, które mogą być pierwotną przyczyną powstania zaburzeń odżywiania, w tym depresja czy zaburzenia lękowe. Jakie zaburzenia odżywiania występują najczęściej?
Anoreksja
Prawdopodobnie nie ma osoby, która wcześniej nie spotkałaby się z tym terminem. Anoreksja jest jednym z najczęściej diagnozowanych zaburzeń odżywiania. Nazywana również jadłowstrętem psychicznym, polega na graniczeniu przyjmowania pokarmów. Spożywane posiłki prowadzą do poczucia winy. Z biegiem czasu zmniejsza się ich ilość oraz kaloryczność, co przyczynia się do radykalnego spadku masy ciała.
Oto kilka niepokojących sygnałów, mogących świadczyć o anoreksji:
- stosowanie niskokalorycznych diet i głodówek
- odmawianie lub unikanie jedzenia
- wyrzucanie bądź chowanie posiłków
- stosowanie środków przeczyszczających
- zaburzony obraz własnego ciała, który nie ma odzwierciedlenia w rzeczywistości
- zaprzestanie miesiączkowania
- problemy z erekcją.
Osoba chora, unikając spożywania posiłków, doprowadza do niedoborów żywieniowych. Nieleczone zaburzenie może skutkować zawrotami głowy, omdleniami czy problemami z układem trawiennym. Pojawić się mogą także problemy ze snem, spadek energii i anemia. Zwiększone ryzyko anoreksji obserwuje się u młodych kobiet.
Bulimia
Bulimia to zaburzenie, które równie często tyczy się kobiet. Mężczyźni chorują znacznie rzadziej. Szczyt zachorowalności na bulimię przypada na 25 rok życia.
Bulimia to inaczej żarłoczność psychiczna. Osoba chora koncentruje całą swoją uwagę na jedzeniu. Zaburzenie to objawia się niekontrolowanymi napadami żarłoczności, choć zdarza się, że chorzy planują epizody objadania się.
Napady takie mogą kończyć się dwojako. Wszystko zależy od tego, z jakim rodzajem zaburzenia mamy do czynienia. Bulimicy mogą prowokować wymioty i stosować środki przeczyszczające (rodzaj przeczyszczający) lub stosować radykalne głodówki (typ nieprzeczyszczający). Po przyjęciu dużej ilości jedzenia osoba chora odczuwa poczucie winy i wstyd.
O jakich jeszcze objawach możemy mówić w przypadku bulimii?
- napady żarłoczności, które ukrywane są przed innymi
- wywoływanie wymiotów
- przyjmowanie środków przeczyszczających
- stosowanie radykalnych głodówek
- nieregularne miesiączkowanie
- blada skóra powodowana anemią.
Bulimia przyczynia się do utraty wagi i wielu problemów zdrowotnych. Mogą pojawiać się niedobory składników odżywczych i elektrolitów, co powoduje osłabienie i utratę energii. W niektórych przypadkach ilość spożytego jedzenia może znacznie przekraczać normę, co prowadzi do silnych bólów brzucha i zaburzeń układu trawiennego. Na tym etapie zaburzenia chory może być często hospitalizowany.
Zespół Pica
Zespół Pica, a inaczej łaknienie spaczone, jest to forma zaburzenia, które wymusza na chorym przyjmowanie produktów nienadających się do spożycia. Osoba dotknięta tym schorzeniem odczuwa chęć na niejadalne substancje lub nieprzetworzone produkty spożywcze, i bez względu na konsekwencje, zjada je. Nazwa choroby związana jest z łacińską nazwą często spotykanej na naszym podwórku — sroki. To ptaki, które znane są z podkradania i posilania się „niejadalnymi” produktami. To zaburzenie odżywiania dzieli się na kilka typów, a w tym:
- ryzofagia (zjadanie surowego ryżu)
- amylofagia (zjadanie surowej skrobi)
- geofagia (zjadanie ziemi)
- pagofagia (zjadanie lodu)
- mukofagia (zjadanie wydzielin z nosa)
- emitofagia (zjadanie wymiocin)
- hialofagia (zjadanie szkła)
- litofagia (zjadanie kamieni)
- trichofagia (zjadanie włosów lub wełny).
Ten rodzaj zaburzeń odżywiania jest rzadko spotykany. Najczęściej dotyczy on kobiet w ciąży i małych dzieci. Jedną z przyczyn tego stanu może być niedobór żelaza, który często dotyczy ciężarnych. U dzieci problem występować może epizodycznie. Jeśli jednak jest długotrwały, wymaga diagnostyki. Spożywanie substancji niejadalnych może powodować wiele problemów zdrowotnych, a wśród nich znajdują się:
- wrzody żołądka
- perforacja żołądka lub jelit
- niedrożność przewodu pokarmowego
- zatrucia
- niedokrwistość
- infekcje
- anemia.
Przyjmowanie „niejadalnych” produktów w konsekwencji może spowodować śmierć chorego w wyniku zatrucia lub perforacji przewodu pokarmowego.
Zaburzenia z napadami objadania się (BED)
Objadanie się nie musi być zaburzeniem, ale może zdarzyć się, że przybiera formę patologiczną. Osoba taka przestaje kontrolować to, co, i ile zjada. Chory z zaburzeniem napadowego objadania się chce ukryć ten fakt przed innymi. Objawy, które mogą świadczyć o problemie, to:
- pochłanianie dużej ilości jedzenia w krótkim czasie
- przejadanie się i towarzyszące temu uczucie pełności
- jedzenie dużych porcji, mimo nieodczuwania głodu
- spożywanie posiłków samotnie
- brak kompensacji w związku z przejadaniem się.
Zaburzenia z napadowym objadaniem się są stosunkowo nową jednostką chorobową. Najczęściej traktuje się je jako objaw innych chorób psychicznych. Okazuje się, że ta przypadłość częściej dotyka mężczyzn.
Zaburzenia z unikaniem przyjmowania pokarmów (ARFID)
Zaburzenie to polega na unikaniu jedzenia lub jego ograniczaniu. Osoby, których ono dotyczy, zwykło się nazywać „niejadkiem”. Zaburzenie z unikaniem przyjmowania pokarmów najczęściej dotyczy dzieci. Do niedawna nie było ono ujęte w klasyfikacji DSM-5, czyli w klasyfikacji zaburzeń psychicznych. Dzisiaj istnieje jako odrębna jednostka chorobowa.
Objawy zaburzenia odżywiania, to między innymi:
- ograniczenie grupy pokarmów do kilku konkretnych produktów
- niechęć do nowych, nieznanych posiłków
- monotonne jedzenie
- strach przed połykaniem
- przyjmowanie bardzo małej ilości kalorii
- niedowaga
- brak apetytu.
Okazuje się, że chorzy na ARFID mogą odczuwać niechęć do jedzenia nie tylko ze względu na brak apetytu, ale również przez towarzyszący im lęk. Dzieci, które podatne są na to zaburzenie, są w stanie odrzucać nieznane produkty spożywcze z powodu nadwrażliwości sensorycznej. Mogą nie akceptować smaku, zapachu lub tekstury posiłku. Za inną przyczynę uznaje się też traumę, którą mogło spowodować zadławienie się lub wymioty we wczesnym okresie rozwoju dziecka.
Zaburzenia przeżuwania
Cofanie się pokarmów do przełyku nazywane jest zaburzeniem przeżuwania lub zespołem ruminacji. Nie jest to znane nam wracanie się treści pokarmowej do przełyku, jak w przypadku choroby refluksowej. Zaburzenie to polega na całkowitym cofnięciu się treści żołądkowej do jamy ustnej (tzw. regurgitacje). Co istotne, nie wywołuje to nudności lub wymiotów.
Objawy towarzyszące zespołowi przeżuwania:
- cofanie się treści pokarmowej do jamy ustnej
- bóle brzucha
- odbijanie
- utrata masy ciała
- erozja szkliwa
- próchnica
- nieświeży oddech.
Dotychczas nie została określona przyczyna zaburzeń przeżuwania. Pojawia się ono głównie u niemowląt lub osób niepełnosprawnych. U pozostałych występuje stosunkowo rzadko.
Zespół nocnego jedzenia (NES)
Nocne objadanie się dotyka coraz większą ilość osób. Zaburzenie to objawia się wielokrotnym wstawaniem w ciągu nocy, aby przyjąć posiłek. Wiąże się z bezsennością i innymi zaburzeniami psychicznymi. W rzadkich przypadkach chory może nie zdawać sobie sprawy z nocnego podjadania, ponieważ robi to, lunatykując.
Z jakimi objawami wiąże się zespół nocnego jedzenia?
- przejadanie się w godzinach nocnych
- zaburzenia snu
- brak apetytu o poranku.
Na zespół NES narażone są osoby, które cierpią na choroby takie jak obturacyjny bezdech senny czy zespół niespokojnych nóg. Nocne przejadanie się, to także konsekwencja stresu czy innych problemów związanych ze sferą psychiczną, które mogą przyczyniać się do zaburzeń snu.
Zaburzenia odżywiania — przyczyny
Przyczyny zaburzeń odżywiania mogą być rozmaite. Nie można uznać za podstawę wystąpienia choroby jednego, konkretnego powodu. Możemy wyróżnić tutaj kilka czynników ryzyka, które przybliżą nas do źródła zaburzenia. Duży wpływ na rozwój zaburzeń odżywiania mają czynniki genetyczne, środowiskowe oraz kulturowe.
Najczęściej występujące zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja i bulimia, zwykle mają swoje podłoże w czynnikach środowiskowych. Choroby te najczęściej dotykają nastolatki i młode kobiety. Początki i pierwsze objawy możemy zauważyć jeszcze w okresie dojrzewania. W zaburzeniach odżywiania ważny jest czas reakcji. Powinniśmy być wyczuleni na każdy sygnał ostrzegawczy, które dzieci bardzo często podświadomie wysyłają. Pozwoli to szybko podjąć odpowiednie kroki i zdusić problem w zarodku, zanim doprowadzi do nieodwracalnych konsekwencji.
Dzisiejsze czasy social mediów nie pomagają młodym osobom w utrzymaniu zdrowej samooceny. Nastolatki są podatne na krytykę i łatwo ulegają presji społeczeństwa.
Do kilku alarmujących przyczyn ogólnych, które mogą wpłynąć na powstanie zaburzeń odżywiania, zalicza się:
- niska samoocena,
- problemy w rodzinie,
- poczucie braku przynależności do grupy społecznej,
- cechy lękowej osobowości,
- konflikty z rówieśnikami.
Zaburzenia odżywiania — powikłania
Zaburzenia odżywiania mają wpływ na cały organizm człowieka. Nie dostarczając niezbędnych składników odżywczych, narażeni jesteśmy na poważne niedobory i przykre tego konsekwencje. Nieleczone zaburzenia odżywiania prowadzą do skrajnego wyniszczenia organizmu.
W przypadku anoreksji i bulimii dochodzi do radykalnego spadku masy ciała i utraty siły mięśniowej. Chora osoba stopniowo izoluje się od społeczeństwa, aby ostatecznie całkowicie zaprzestać kontaktów towarzyskich. Trudne relacje z jedzeniem odbijają się na sferze fizycznej i psychicznej człowieka. Cierpią na tym wszystkie aspekty jego życia, a na pewnym etapie choroby — wyjście z niej może graniczyć z cudem.
Pozostałe dysfunkcje, takie jak zespół Pica, a więc przyjmowanie niestosownych pokarmów, może prowadzić do zatruć i poważnych uszkodzeń układu trawiennego, a nawet do śmierci. Wszystkie z zaburzeń odżywiania mają znaczący wpływ na jakość naszego życia, skutecznie ją obniżając. Dlatego ważne jest, aby podjąć próbę leczenia jak najwcześniej, aby nie doprowadzić do nieodwracalnych skutków zdrowotnych.
Inne powikłania, z którymi możemy się spotkać:
- anemia
- poważne zaburzenia gospodarki wodnoelektrolitowej
- niewydolność nerek
- cukrzyca typu II
- zaburzenia rytmu serca
- utrata masy mięśniowej
- nadżerki przełyku
- wrzody żołądka
- osłabienie kości
- zniszczone włosy i paznokcie
- próchnica.
To nadal tylko część powikłań, z którymi mogą mierzyć się chorzy na zaburzenia odżywiania. Pamiętajmy, że spustoszenie organizmu, poza utratą jakości życia, może także doprowadzić do śmierci.
Leczenie zaburzeń odżywiania
Grupa zaburzeń psychicznych, do której należą zaburzenia odżywiania, jest bardzo trudna w leczeniu. Osoby zmagające się z chorobą odczuwają lęk i wstyd związany ze swoim problemem, stąd często nawet nie chcą podejmować kroków diagnostycznych. Izolacja społeczna to czynnik negatywnie rokujący.
Chorzy mogą również wypierać się istnienia zaburzenia, uważając, że wszystko jest w porządku, a ich waga jest w normie. Tutaj istotną rolę odgrywają bliscy, którzy potrafią spojrzeć na problem z zewnątrz. Niestety, osoba dotknięta zaburzeniem odżywiania ma zaburzony obraz własnego ciała, i pomimo chorobliwie niskiej wagi, może widzieć siebie zupełnie inaczej — jak w krzywym zwierciadle.
Świadomość występowania choroby, to ważny krok na drodze do wyleczenia. Osoba zaburzona musi zdawać sobie sprawę z problemu, aby terapia przyniosła oczekiwane skutki. Chorzy na zaburzenia odżywiania mogą być hospitalizowani na oddziale psychiatrycznym, jeśli stan ich zdrowia fizycznego na to pozwala. Niestety, najczęściej na oddział zamknięty trafiają osoby w zaawansowanym stadium choroby po podjęciu próby samobójczej.
Zaburzenia odżywiania to rozległy problem, który współwystępuje z takimi chorobami, jak depresja czy zaburzenia lękowe. Zadaniem terapii jest zmienić postrzeganie chorego na temat własnego ciała. Musi on pozwolić sobie na akceptację tego, jak wygląda, co ułatwi mu proces wychodzenia z choroby. Stopniowe wprowadzanie zdrowych nawyków żywieniowych i eliminacja lęków z tym związanych, to kolejne etapy na drodze do wyleczenia.
Leczenie zaburzeń odżywiania niesie dużą gwarancję sukcesu, jeśli tylko zostanie podjęte odpowiednio wcześnie. Ważne jest także, aby terapię przeprowadzić z renomowanym lekarzem specjalistą lub psychoterapeutą, nie zaś na własną rękę. W tym celu możemy skorzystać z oferty Centrum probalans, w którego zespole znajdziemy wielu świetnych specjalistów z zakresu psychoterapii. Zaburzenia psychiczne, w tym zaburzenia odżywiania, można wyleczyć, a pierwszy krok jest tutaj najbardziej istotny.